Behet fjale per nje çeshtje e cila ka krijuar shume dyshime e shume pyetje nga direkt te interesuarit. Shume shpesh, ne fakt, punedhenesi shqetesohet per faktin qe duhet te jete ai qe t’i afroj nje shtepi punetorit te huaj, pasi ne momentin ne te cilin perpilon kerkesen per rregolarizim nuk kupton mire se ç’do te thote impenjimi per t’i garantuar nje shtepi punetorit. Shpesh qellon qe punetori e ka nje shtepi per llogari te tij, e punedhenesi nuk kupton nese punetori i huaj mund te vazhdoj qe ta shfrytezoj kete shtepi, apo nese duhet te gjej nje te re.
Keto dyshime jane pa vend pasi, edhe pse shprehja ne modul eshte pak a shume e dyshimte e behet shkak per interpretime te gabuara, duhet te themi qe deklarata e garancise se nje shtepie nga ana e punedhenesit nuk do te thote gje tjeter veç ate qe punedhenesi te deklaroj nen pergjegjesine e tij qe punetori ka nje shtepi.
Ne rast se punetori ka gjetur nje shtepi per llogari te tij, kjo nuk do te thote qe ne fazen e rregolarimit, punedhenesi t’i gjej nje shtepi te re, duke qene se eshte evident fakti qe ligji ka si qellim qe çdo person i cili rregolarizon poziten e tij te qendrimit e te punes te kete gjithesesi nje shtepi.
Ne rast se shtepia nuk duhet patjeter qe te gjendet nga punedhenesi, eshte e rendesishme qe te theksohet qe edhe ne rastin kur eshte punedhenesi qe e gjen kete shtepi nuk duhet te jete ai qe do ta paguaj si shtese e kostos se punes, d.m.th. e pages, kontributeve te sigurimit e te ndalesave fiskale; sikur te ishte keshtu, do te krijohej nje sjellje diskriminuese, e ne kete rast karshi punetoreve italiane. Vetem ne sektorin e puneve shtepiake (nuk ka ndryshim mes colf e badanti) banimi e ngrenia shkojne si shtese e pages, pasi kemi te bejme me punetore “bashkejetues”, por kjo i referohet nje parashikimi specifik ne kontratat kolektive kombetare per punet shtepiake, e eshte nje perjashtim nga rregulli.
Per me teper, me qene se shtepia nuk duhet te paguhet nga punedhenesi, punetori emigrant mund te interesohet personalisht per t’a gjetur – siç ndodh realisht ne pjesen me te madhe te rasteve – e ta nderroj ate lirisht.
Nuk ka rendesi nese direkt i interesuari demostron disponibilitetin e nje shtepie me nje akt pronesie apo me nje kontrate qeraje ne emrin e tij, por mund te jete edhe mik ne shtepine e nje bashkeatdhetari, te nje te afermi apo mund te banoj ne shtepine e te fejuares. Mund te jete gjithashtu edhe ne nje qender te akoljences (rregullorja e te ciles te lejoj nje qendrim me nje kohe te kenaqshme).
Ne te gjitha keto raste eshte e rendesishme qe te ekzistoj nje shtepi e qe punetori emigrant te kete nje disponibilitet te ligjshem e te jetoj aty efektivisht.
Nuk kerkohet qe shtepia te jete e banueshme, d.m.th. nje shtepi per te cilen te ekzistoj nje çertifikate e banueshmerise e cila te jepet nga Comuna apo nga USL kompetente per territorin.
Çertifikata e banueshmerise se shtepise (certificato dell’idoneità dell’alloggio) kerkohet vetem ne raste specifike te parashikuara nga ligji:
1. Ne rastin e proçedures se bashkimit familjar, pra kur jepet autorizimi i hyrjes nga jashte te familjarit te punetorit emigrant;
2. kur kerkohet “carta di soggiorno” karta e qendrimit nga punetori emigrant per vete e per familjaret ne ngarkim.
Ne te tilla raste jo vetem qe duhet te demostrohet ekszistenca e nje shtepie, por duhet te çertifikohet nese kjo shtepi eshte e pershtatshme, ne baze te nje verifikimi nga ana e zyrave kompetente te cilat percaktojne proporcionin korrekt mes siperfaqes e numrit maksimal te personave qe mund te jetojne ne te, gjithmone ne lidhje me kushtet e shtepise.
Ne rastin e rregolarizimit asnje norme nuk kerkon qe kjo shtepi te çertifikohet si shtepi e pershtatshme. E rendesishme eshte qe te ekzistoj nje shtepi e te mos jete e banuar ilegalisht nga punetoret emigrante. Eshte e parendeshme per rregolarizimin nese shtepia eshte gjetur apo nese paguhet nga punedhenesi.
Pagimi i shtepise
Ndodh shpesh qe punedhenesi eshte ai qe garanton, nga kendveshtrimi i ngushte juridik, disponibilitetin e nje shtepie, pasi eshte vet ai i cili firmos kontraten e nje apartamenti, me nje deklarate specifike per shfrytezimin nga ana e vartesve te tij, e duke e rregjistruar me emrin e ndermarrjes. Edhe ne kete rast shtepine nuk duhet ta paguaj punedhenesi si shtese te rroges, por duhet ta paguaj kush e shfrytezon ate konkretisht.
Projektligji i konvertuar ne ligj parashikon (duke modifikuar keshtu ligjin 189), parashikon qe “…. punedhenesit, ne ekzekutimin e garancise se parashikuar ne kontraten e qendrimit per pune subordinato (vartes), te kene paguar shpenzimet per marrjen e shtepise qe i pergjigjet treguesve te ligjit, te mbajne si shpagim e per periudhen e punes, nga paga e vartesit nje shume te caktuar mujore te barabarte me nje te treten e shumes se pergjitheshme mujore.”
Natyrisht qe kjo norme ka te bej vetem me rastet ne te cilat ka qene punedhenesi i cili ka gjetur shtepine e qe ka marre persiper qe te paguaj qerane e shtepise, si dhe te shpenzimeve qe lidhen me konsumin e energjise elektrike, ngrohjes, ujit e shpenzimeve te pallatit etj….
Megjithate duhet te behet kujdes ne leximin e kesaj norme, ashtu siç eshte shkruar, pa e interpretuar, pasi mund te behet fjale deri ne nje te treten e pages mujore, por kjo duhet t’i korrespondoj nje kostoje efektive deri ne ate shifer maksimale. Ne rast se kostua qe ka paguar punedhenesi eshte me e vogel, eshte e qarte qe parate qe do te mbahen nga rroga do te jene me pak se sa kuota maksimale qe parashikohet nga ligji.
Le te japim nje shembull praktik: Ne rast se nje ndermarrje ka marre me qera ne emrin e saj nje apartament, ku do te jetojne kater vartes, e paguan 400 euro ne muaj per qerane, mund te mbaj nga paga e çdonjerit 100 euro çdo muaj.
Punetori emigrant i cili jeton ne nje apartament qe e ka gjetur punedhenesi, ka te drejte qe te verifikoj se cilat jane shpenzimet efektive te bera nga punedhenesi, e te paguaj kuoten e tij ne baze te nje shpenzimi efektiv; kjo mbatje nga rroga nuk mund te perbej nje forme shfrytezimi ne dem te punetorit, pasi po te kerkohet nje “mbiçmim” verifikohet nje forme e paligjshme shfrytesimi.
Preçizojme qe ne shume raste punedhenesi, i cili stipulon nje kontrate banimi, shfrytezon formen juridike te kontrates njohur si “uso foresteria” Edhe ne kete rast duhet te bejme disa preçizime: ne fakt, kontrata e shtepise “uso foresteria” eshte si perkufizim nje kontrate e destinuar qe te permbushi nevojat e banimit te tipit tranzitor, e si e tille mund te perdoret ne rastin e personave qe nuk kane nje raport pune te nje tipi te qendrueshem.
Shembull praktik: Mund te stipulohen kontrata banimi “uso foresteria” ne rastin kur do te banojne perkohesisht punetore te cilet shpengulen nga zona e ndermarrjes apo nga nje shoqeri e cila e ka seline ne nje vend tjeter, pasi eshte parashikuar qe keta punetore do te qendrojne ndoshta per dy muaj prane ndermarrjes p.sh. per nje kurs azhornimi.
Ndryshe, nuk eshte i ligjshem perdorimi “uso foresteria” kur behet fjale per banimin e personave qe kane nje kontrate pune me kohe te papercaktuar (indeterminato), e si rrjedhim shfrytezojne ate banese per te kenaqur nevojat e banimit te karakterit tendencialisht te qendrueshem.
Ne kete rast punetori ka mundesi qe te kerkoj aplikimin korrekt te ligjit e te rivendikoj aplikimin e parametrave qe i referohen c.d. “equo-canone”; pra mund te kerkoj aplikimin e rregullave qe stabilizojne kriteret e llogariztjes se sasise maksimale te mundshme te qerase se shtepise per t’u paguar e mbi te gjitha ka te drejte qe te bej te vlej ligjin ne ate pjese ku parashikon kohezgjatjen minimale te kontrates se shtepise per perdorim banimi.
Ne fakt, nje kontrate me perdorim banimi, per nje banim stabile te punetorit e te familjareve te tij, ka nje kohezjatje minimale legale prej 4 vjetesh. Shume shpesh, keto kontrata “uso foresteria”, jane kontrata me kohezgjatje vjetore. Ne rastin kur nuk behet fjale per nje perdorim tranzitor te shtepise, klauzola qe parashikon kohezgjatjen vjetore eshte e pavlefshme, pasi eshte ne kundershtim me ligjin qe i garanton atyre qe shfrytezojne shtepine per te banuar ne menyre stabile nje kohezgjatje minimale prej kater vjetesh.
Edhe kur kontrata e banimit eshte bere ne emrin e titullarit te ndermarrjes e me pas apartamenti shfrytezohet ne menyre stabile prej punetoreve, duhet te konsiderojme qe behet fjale per nje kontrate qe ekziston ne menyre autonome ne lidhje me kontraten e punes. Prishja e raportit te punes per shkak te pushimit nga puna apo per çdo lloj shkaku tjeter, nuk mund te çoj automatikisht ne perfundimin e kontrates se qerase, me perjashtim te rastit kur eshte parashikuar nga kontrata e banimit.
Kjo pasi funksioni tipik i kontrates se qerase eshte ai i dhenies se shtepise nje personi, e jo garantimi i nje aktiviteti pune.
Ne rast se punedhenesi do qe te lidhi ne menyre stabile ushtrimin e aktivitetit te punes me shtepine e gjetur prej tij, duhet te stabilizohet ne menyre specifike me nje kontrate ose me nje marrveshje qe integron kontraten e punes.
Shembull praktik: Mund te jete nje marrveshje e vleshme ajo per te cilen punedhenesi i jep punetorit nje shtepi e bie dakort qe paga, p.sh. prej 1.000 auro mujore – te mos jepet e gjitha ne para, por edhe ne “natyre”. Paga, ne kete rast, do te jete e shkruar gjithesesi 1.000 euro, prej te cilave 200 ne natyre, nen formen e gezimit te banimit. Keshtu punetorit i mbeten 800 euro. Shfrytezimi i banimit eshte nje forme e shperblimit, nje perfitim, e eshte nje forme e kontributit sikurse nje shperblim normal.
Natyrisht, me qene se qeraja paguhet çdo muaj, rroga e trembedhjete (e ajo e katermbedhjete, kur eshte e parashikuar), duhet te jepet e plote e ne para.
Ne te njejten menyre edhe likuidimi, trajtimi per mbarimin e raportit te punes, duhet edhe ai te llogaritet ne baze te shperblimit mujor, duke mos futur ate pjese te rroges qe mbahet per qerane e shtepise.
Kjo marrveshje eshte e vlefshme ne masen ne te cilen marrveshja te jete e tille, duke bere te qarte vullnetin e te dy paleve ne kushtezimin e perdorimit te banimit me mbatjen e raportit te punes, ne rast te kundert, kur stipulohet nje kontrate qeraje ajo duhet te behet veças nga kontrata e punes e perfundimi i raportit te punes nuk mund te çoj automatikisht ne perfundimin e kontrates se shtepise.
Ndryshimi i shtepise
Jane te shumte ata qe pyesin nese me kalimin e kohes mund te ndryshohet shtepia qe eshte treguar ne kerkesen per rregolarizim e ne qofte se ndryshimi i shtepise mund te shkaktoj ndonje problem ne perfeksionimin e praktikes per rregolarizim.
Lidhur me kete nuk ka asnje problem. Eshte normale qe nje person te ndryshoj shtepine, per faktin qe mund te behet e pa banueshme per shkak te nje zjarri etj…, por mundet gjithashtu te jete i detyruar per te lene shtepine, apo te mos shfrytezoj me mikpritjen qe mund t’i kete dhene nje person tjeter, etj…
E rendesishme eshte qe te komunikohet formalisht ndryshimi i shtepise edhe gjate kohes se pritjes per thirrje prane sportelit multifunksionesh te Zyres Territoriale te Qeverise (UTG) ne Prefekture.
Duke lene menjane detyrimet qe kane punedhenesit, kush mikpret sipas çdo titulli nje qytetar emigrant, si ne baze te nje kontrate te vertete, ose me mire ne baze te nje qeraje te caktuar qe kane rene dakort, apo edhe gratis, duhet gjithmone te denoncoj brenda 48 oresh tek autoritetet e sigurise publike (ne kete rast ne Kuesture) per fillimin e raportit te mikpritjes.
Ne rast se kjo gje nuk behet, mund te rrezikoj sanksione administrative mjaft te renda nga kendveshtrimi ekonomik.
Ne rast se shtepia eshte gjetur prej punedhenesit, duhet te jete ai i cili duhet te denoncoj ne kuesture fillmin e ospitalitetit, pavaresisht nga nisja o jo e kerkeses per rregolarizim. Ne rast se shtepine e ka gjetur nje person i cili nuk ka lidhje me raportin e punes, denoncimin duhet te behet prej tij.
Detyrimi i denoncimit te ospitalitetit nuk varet aspak nga te gjitha detyrimet e tjera qe ka punedhenesi e ka te bej edhe me subjekte qe nuk kane lidhje me raportin e punes.
Ne modulin e rregolarizimit kerkohet vetem qe te tregohet se cila eshte shtepia ne te cilen banon i interesuari ne momentin e nisjes se kerkeses per rregolarizim. Kur te interesuarit do te thirren prane sportelit te Prefektures, duhet te dokumentojne ne menyre specifike raportin i cili rregullon perdorimin e shtepise, e qe mikpritja qe i eshte dhene te huajit eshte denoncuar o jo prane autoriteteve te sigurise publike, sikurse edhe ndryshime te mundshme qe mund te kene ndodhur nderkohe.
Deklarata e mikpritjes (dichiarazione di ospitalità)
Eshte nje deklarate nepermjet te cilet pohohet mikpritja ne shtepine e te interesuarit te nje emigranti ekxtrakomunitar. Kjo deklarate duhet te behet nga titullari i kontrates se qerase, duke e shoqeruar kete deklarate me fotokopjen e denoncimit te bere (cessione di fabbricato) e me fotocopjen e nje dokumenti identiteti te tij.
Gjithashtu eshte e nevojshme qe te bashkangjitet edhe fotokopja e kontrates se shtepise e cila duhet te jete e rregjistruar, e qe duhet te jete ne emrin e personit qe jep ospitalitet.
Te gjitha keto detyrime duhet qe te ribehen ne rastin e nderrimit te shtepise.
Kur behet fjale per emigrante pa lejeqendrimi, shume shpesh personi qe mikpret – edhe pse eshte i detyruar legalisht – nuk prezantohet ne kuesture per denoncimin e ospitalitetit, duke evituar qe te ekspozoj mikun e tij karshi rrezikut te nje provedimenti espulsioni.
Ne projektligjin e konvertuar ne ligj, eshte parashikuar nje lloj mini-sanatoria, edhe per te gjithe ata qe deri me sot nuk kane respektuar kete detyrim. Ne paragrafin 9 bis te artikullit 1 parashikohet qe: “… per subjektet qe nuk jane punedhenesit detyrimi i komunikimit te shtepise, sikurse parashikohet ne art.7 te TU , e mund te kryhet deri me daten 11 nentor 2002”
Pra, brenda 11 nentorit 2002 duhet te prezantohet deklarata e mikpritjes edhe pse ajo mund te kete filluar prej shume kohesh e qe nuk eshte denoncuar brenda 48 oresh siç parashikohet nga ligji. Gjithesesi mikpritesi nuk rrezikohet nga asnje sanksion.